در باب ضرورت مطالعه‏‌ی دانشگاه در مقام نهادی فرهنگی- اجتماعی

رضا صمیم

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 1-2

https://doi.org/10.22035/jous.2022.421

چکیده
  «فصلنامه مطالعات دانشگاه» در زمان‌ه‏ای این بخت را می‏‌یابد تا در مقام نشریه‌‏ای علمی، و با همت مؤسسه‎‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علومْ تحقیقات و فناوری، به زیور طبع آراسته شود که برخی سیاست‏مداران و روشنفکران از دانشگاه ایرانی به مثابه نهادی بی‏‌کارکرد، بی‏‌ثمر و ناهمزمان سخن می‏‌گویند. شاید این منتقدان ...  بیشتر

پیشاتاریخ و تاریخ دانشگاه در ایران؛ رویکردی بدیل

رضا صمیم

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 5-6

https://doi.org/10.22035/jous.0621.440

چکیده
  شماره دوم فصلنامه مطالعات دانشگاه را به پیشاتاریخ و تاریخ دانشگاه در ایران اختصاص داده‏‌ایم. پیش‌تر، پژوهشگران برجسته در حوزه‏ تاریخ، جامعه‌‏شناسی و اندیشه سیاسی مقالاتی درباره تاریخ دانشگاه در ایران نگاشته‌‏اند. نکته این‌جا است که این مقالات بیشتر با رویکردی تاریخ‌‏نگارانه به نگارش درآمد‏ه‏‌اند. تلاش کردیم مقالاتی ...  بیشتر

تولید و مصرف فرهنگی در دانشگاه
مصرف فرهنگی دانشجویان در دانشگاه‌های دولتی: تحلیل داده‌های یک پیمایش ملی

رضا صفری شالی

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 7-33

https://doi.org/10.22035/jous.2022.412

چکیده
  پیشینه و اهداف: مصرف در ابتدا به عنوان مفهومی صرفاً اقتصادی در نظر گرفته می‌شد، اما جامعه‌شناسانی مانند «مـاکس وبـر» مصـرف را فراینـدی شـامل کردارهـای اجتماعی و فرهنگی متفاوت تعریف کردند که نه‌فقط ناشی از عوامل اقتصادی، بلکه بیـان‌کننـده‌ی تفـاوت‌هـایی میـان گروه‌های اجتماعی است و بعداً جامعه شناسانی مانند «پی یر بوردیو» ...  بیشتر

پیشاتاریخ دانشگاه در ایران
پیشاتاریخ دانشگاه در ایران

مقصود فراستخواه

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 7-21

https://doi.org/10.22035/jous.2023.4973.1020

چکیده
  دانشگاه در ایران گفتاری اجتماعی شده است. همهمه دانشگاه شهرهای ما را فراگرفته و دانشگاه مسئله‌‌ای جمعیتی شده است. پرسش از تاریخیت و اصالت یا وارداتی بودن ایده دانشگاه در ایران و مشروعیت نهاد دانشگاه بخشی از این مباحثه عمومی است. آیا ایده و تاریخ دانشگاه ایرانی از «هیچ» درآمده است؟ مطالعه حاضر، به روش فراتحلیل مطالعات قبلی نویسنده ...  بیشتر

پیشاتاریخ دانشگاه در ایران
بحثی درباب شرایط حقوقی امکان تأسیس نهادهای آموزشی مدرن در ایرانِ عصر قاجار: با نگاهی به تجربه تأسیس و فروپاشی انجمن معارف در سال‏های پیش از انقلاب مشروطه

رضا صمیم

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 23-44

https://doi.org/10.22035/jous.2023.5020.1034

چکیده
  سابقه تأسیس مدارس جدید در ایرانِ عصر قاجار به پیش از انقلاب مشروطه بازمی‏‌گردد. بسیاری از پژوهشگران معتقدند تمامی مدارس جدید در سال‏‌های پیش از انقلاب مشروطه را می‏‌توان از مصادیق نهادهای مدرن آموزشی به شمار آورد. مقاله حاضر تلاش می‏‌کند با استفاده از مفاهیم موجود در جامعه‏‌شناسی نظری ـ تاریخیِ پیدایش و پویش نهادهای مدرن، ...  بیشتر

تولید و مصرف فرهنگی در دانشگاه
مصرف سیگار و بازسازی هویت جنسیتی: تجارب زیسته‌ی دانشجویان دختر دانشگاه خوارزمی از مصرف سیگار

کرم حبیب‌پور گتابی؛ فاطمه یوسفی ایل ذوله

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 35-62

https://doi.org/10.22035/jous.2022.413

چکیده
  پیشینه و اهداف: مصرف سیگار در بین دانشجویان دختر یک پارادوکس اساسی است؛ از این حیث که طبق انتظار، دانشجویان، به‌عنوان افرادی فرهیخته و تحصیل‌کرده، از یک سو از آگاهی و شناخت کافی در مورد مصرف سیگار و پیامدهای آن برخوردارند، اما از سوی دیگر، بنابه دلایل مختلفی که نیاز به مطالعه و تدقیق دارد، به مصرف آن گرایش یافته و استمرار می‌بخشند.روش‌: ...  بیشتر

تاریخ دانشگاه در ایران
رصدخانه ملی ایران: تاریخچه، تصویب، پیشرفت، و نقش آن در توسعه علمی

رضا منصوری

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 45-65

https://doi.org/10.22035/jous.2022.411

چکیده
  رصدخانه ملی ایران یکی از طرح‌های کلان ملی است که در تعریف و اجرای آن، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و نهادهای متعددی مشارکت داشته‌اند. این نوشتار درصدد است افت‌وخیزهای تعریف و اجرای این طرح کلان را در کشوری بررسی کند که از یک سو متمایل به مشارکت علمی داخلی و بین‌المللی است و از سوی دیگر از مداخلات و موانع غیرآکادمیک بسیار در انجام این قبیل ...  بیشتر

زیست فرهنگی و اجتماعی دانشجویان
زخم‌‌های التیام‌نیافته: توجه مردم‌‌شناختی به رنج کشیدن دانشجویان در ایران

اصغر ایزدی جیران

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 63-87

https://doi.org/10.22035/jous.2022.414

چکیده
  پیشینه و اهداف: رویکرد مردم‌‌شناختی، دانشگاه را همچون یک جامعه تصور می‌‌کند که  ارزش‌‌ها و باورهایی را طی زمان پدید آورده است. در این مقاله به گروهی از جماعت دانشگاهی متمرکز شده‌ام که از خلال روابط اجتماعی و فرهنگ، رنج می‌‌کشند. با وجود اینکه دانشجویان مهم‌‌ترین اعضای قبیله‌‌ی دانشگاهی هستند، اما در فرودست‌‌ترین موقعیت ...  بیشتر

تاریخ دانشگاه در ایران
تأملی در زمینه‌ها و انگیزه‌های تأسیس نهادهای پژوهشی علوم انسانی در ایران از سال 1357 تا 1344

علیرضا ملایی توانی

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 67-85

https://doi.org/10.22035/jous.2023.4974.1021

چکیده
  تأسیس نهادهای پژوهشی علوم انسانی در ایران با کُندی و تأخیر تاریخی همراه بود؛ چنان‌که تعداد این نهادها تا آغاز دهه 1340 خورشیدی، به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید. اما در دهه پایانی حکومت پهلوی، به‌شکلی طوفانی، بالغ بر 10 مؤسسه و مرکز پژوهشی در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی با کارکردها و هدف‌های متفاوت تأسیس شدند. بی‌گمان، تأسیس ...  بیشتر

دانشگاه به‌مثابه نهادی فرهنگی و اجتماعی
تحلیل ساختاری «آموزش عالی» به‌مثابه‌ی نظام اجتماعی: پژوهشی کیفی در آسیب‌شناسی وضعیت دانشگاه رازی

جلیل کریمی

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 89-124

https://doi.org/10.22035/jous.2022.415

چکیده
  پیشینه و اهداف: گسترش شتابزده نظام آموزش عالی در چند دهه‌ی اخیر، حاصل مرکزگرایی و یکسان‌نگری سیاستی و برنامه‌ای است. بهرغم مزیتها و چالشهای متفاوت استانها، تصمیم‌گیری‌ها عمدتاً بر مبنای اهداف کوتاه‌مدت و در مواردی بر اساس منفعت‌طلبی تشکیلاتی مراکز آموزش عالی، یا در سطح کلان‌تر مبتنی بر نسبت خرده‌نظام‌های آموزش عالی با جریان‌های ...  بیشتر

تاریخ دانشگاه در ایران
رهبری خلاقانه دانشجویی در دهه نخست فعالیت دانشکده نفت آبادان

رضا ماحوزی

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 87-108

https://doi.org/10.22035/jous.2023.4967.1018

چکیده
  دانشکده نفت آبادان در ادامه فعالیت‌های «آموزشگاه فنی آبادان» آغاز فصل جدیدی از آموزش‌های فنی و مهندسی در ایران ذیل مأموریت‌‌هایی مشخص بود. این دانشکده ذیل هدایت و رهبری شورای مهندسی و حرفه‌ها در آمریکا به نمایندگی از کالج لافایت ایستونِ پنسیلوانیا، توجه هم‌زمان به سه رکن علم، هنر و مهندسی را مبنای برنامه‌ریزی و فعالیت تخصصی ...  بیشتر

دانشگاه، ارتباطات و فضای مجازی
آزادی بیان دانشگاهی در ایران: خودمردم‌نگاری رانسیری یک تجربه‌ی آموزش برخط

صدرا خسروی

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 125-152

https://doi.org/10.22035/jous.2022.416

چکیده
  پیشینه و اهداف: آزادی دانشگاهی می‌تواند شامل آزادی بیان در دانشگاه و بر دانشگاه باشد. حق آزادی بیان و کنش بیان آزادانه، هم درباره‌ی دانشجویان و هم درباره‌ی استادان، پژوهیدنی است. درباره‌ی امکان‌های فناورانه‌ی بیان آزادانه در کلاس مجازی، تعاملی‌تر شدن ارتباط دانشجو -استاد (و ارتباط استاد -دانشجو) در ارتباط‌های با وساطت فناوری، ...  بیشتر

تاریخ دانشگاه در ایران
شورای انقلاب و مسئله دانشگاه؛ بازخوانی صورت‌مذاکرات شورای انقلاب از 1357 تا 1359

سیدعبدالامیر نبوی

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 109-134

https://doi.org/10.22035/jous.2023.4964.1017

چکیده
  پیروزی انقلاب 57 مرحله جدیدی از حیات دانشگاه در ایران را رقم زد، به‌ویژه رابطه دانشگاه و سیاست را تحت تأثیر قرار داد. مقاله حاضر در پی آن است با بازخوانی مستندات شورای انقلاب، شامل مصوبات و صورت مذاکرات، به بررسی دوره مهم بهمن 1357 تا تیر 1359 بپردازد. بر این اساس، چهارگونه بحث و مصوبه در این دوره شناسایی شد: 1. برای تغییر ساختار و بازآرایی؛ ...  بیشتر

دانشگاه، ارتباطات و فضای مجازی
اینستاگرام و امکانی برای تولید جماعت آگاه درون/بیرون دانشگاه

حامد طاهری کیا

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 153-181

https://doi.org/10.22035/jous.2022.417

چکیده
  پیشینه و اهداف: تولید و چرخش اطلاعات سازوکاری است که به شکل‌گیری حقیقت و آگاهی و تأثیرگذاری بر احساسات کمک می‌کند. نشر و چرخش اطلاعات در وضعیت دیجیتال، آگاهیِ جمعی ظرفیت دریافت اطلاعاتی را دارد که امکان تغییر در وضعیت تاریخی زندگی را مهیا می‌کنند. بر این اساس، جنبش دانشجویی و فعل‌وانفعال سیاسی دانشجویان در دانشگاه با تولید و چرخش ...  بیشتر

پیشاتاریخ دانشگاه در ایران
از انقلاب 1357 تا انقلاب فرهنگی: تبارشناسی برآمدن انقلاب فرهنگی در تلاقی رخدادها و نیروها

صادق آبسالان

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 135-167

https://doi.org/10.22035/jous.2023.5004.1028

چکیده
  هدف این نوشتار بررسیِ تاریخی چگونگی برآمدن انقلاب فرهنگی است. انگاره رایج در مورد واقعه مذکور آن را تداوم و نتیجه طبیعی انقلاب 1357 می‌داند. به‌عبارتی، در نگاه یادشده، این فرض وجود دارد که چون واقعه انقلاب 57 رخ داده، براساس ضرورتی طبیعی که از دل آن بیرون آمده، رخداد انقلاب فرهنگی هم باید اتفاق می‌افتاد. مقاله حاضر، با بداهت‌زدایی ...  بیشتر

زیست فرهنگی و اجتماعی دانشجویان
مطالعه‌ی کارکردهای اجتماعات دانشجویی در توانمندسازی فرهنگی دانشجویان

مهدی حسین‌زاده فِرِمی

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 183-205

https://doi.org/10.22035/jous.2022.420

چکیده
  پیشینه و اهداف: امروزه دانشگاه نقش تعیین‌کننده‌ای در حیات جامعه دارد و اجتماعات دانشجویی یکی از بنیادی‌ترین مؤلفه‌های دانشگاه است. توانمندسازی فرهنگی و اجتماعی دانشجویان با میانجی‌گری اجتماعات دانشجویی از مهم‌ترین مباحث مفهومی و نظری این مقاله است.روش: اطلاعات از طریق تکنیک مصاحبه‌ی فردی و گروهی جمع‌آوری شده است. 60 نفر از کنشگران ...  بیشتر

پوزیتیویسم روش‌شناختی و روایت دوپاره دانشگاه و جامعه: نقد و بررسی کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران» نوشته مقصود فراستخواه

محمدحسین بادامچی

دوره 1، شماره 2 ، دی 1401، ، صفحه 173-181

https://doi.org/10.22035/jous.2023.5027.1036

چکیده
  کتاب سرگذشت و سوانح دانشگاه نوشته مقصود فراستخواه بی‌شک کتاب مرجع و دست‌نامه پژوهش و آموزش در حوزه دانشگاه‌پژوهی و مطالعات تاریخی و جامعه‌شناختی آموزش عالی از یکی از شاخص‌ترین دانشمندان این حوزه در زبان فارسی محسوب می‌شود. این کتاب با زیرعنوان «بررسی تاریخی آموزش عالی و تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مؤثر بر آن» ...  بیشتر

معماری علم در غیبت وضع ملی؛ نقد کتاب معماری علم اثر رضا منصوری

رضا غلامی

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 207-220

https://doi.org/10.22035/jous.2022.418

چکیده
  گفتگو از بسترها، اصول و قوائد پیشرفت علمی و ساختاربخشی به حرکت علمی کشور، جزو مباحث مهم و نافع در جامعه علمی محسوب می‌شود. در عین حال، هر گونه بحث عالمانه در این ساحت نیازمند تئوری مشخص و اجتناب از رویکردهای اجتماعی به توسعه علمی بدور از ساده‌سازی یا سطحی‌نگری است. در این‌میان، بررسی سه گزاره نقشی تعیین کننده دارد : معماری‌پذیری ...  بیشتر

مروری نقادانه بر کتاب چهارچوبی برای سیاست‌گذاری علم؛ تعامل علوم طبیعی و علوم انسانی اثر محمدرضا قائمی‌نیک

فرهاد بیانی

دوره 1، شماره 1 ، مهر 1401، ، صفحه 221-228

https://doi.org/10.22035/jous.2022.419

چکیده
  کتاب «چهارچوبی برای سیاستگذاری علم؛ تعامل علوم طبیعی و علوم انسانی» به قلم محمدرضا قائمی نیک، مدعی پرداختن به موضوع و مسئله سیاستگذاری علم است. تمرکز این نوشتار در نقد کتاب مذکور ناظر به رویکرد و ایستار موجود در آن است و ارزیابی مباحث تاریخی آن در باب علم چندان مورد التفاط نخواهد بود. از جهت کیفیت نگارش و نوشتار، کتاب در وضعیت ...  بیشتر