سخن سردبیر
نویسنده
دانشیار گروه مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، تهران. ایران
چکیده
آمارها نشان میدهد سال 1380 شمسی، یک تحول جمعیتشناختی بزرگ در دانشگاه ایرانی رخداد. تحولی که پیامدهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری با خود به همراه آورد. در این سال برای نخستین بار جمعیت زنان پذیرفته شده در دانشگاه های دولتی از مردان پیشی گرفت. 5/50 درصد از کل پذیرفتهشدگان در دانشگاهها را در این سال زنان تشکیل دادند. مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، آمار آموزش عالی ایران، گروه پژوهش آماری و فناآوری اطلاعات، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 1379-1380.] اگر این افزایش جمعیت را آغاز زنانهشدن موقعیت دانشجویی در دانشگاه ایرانی فرض کنیم باید بپرسیم چه نسبتی وجود دارد میان این تحول و دگرگونیهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادیای که دانشگاه از آن سال به بعد شاهد آن بود؟ این، پرسشی اساسی در مطالعات فرهنگی و اجتماعی دانشگاه در ایران است.
سال 1380 را میتوان سال آغاز عمومیشدن بحث درباب نقش زنان در آموزش عالی ایران نیز قلمداد کرد. از آن سال تاکنون پژوهشهای متعدد و مقالات بسیاری در این باب انجام شده و به نگارش درآمده است. عمده این پژوهش‌ها و مقالات بر دو موضوع متمرکز بودهاند: یکی تحولات جنسیتی و هویتی متاثر از این دگرگونی بزرگ و دیگری معضلات و مشکلات جذب دانشآموختگان زن در بازار کار. ما این شماره از فصلنامه مطالعات دانشگاه را با همکاری گروه مطالعات زنان پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی به بررسی مسئله زنان در آموزش عالی اختصاص دادهایم و مقالاتی ذیل دو موضوع فوقالذکر گردآوردهایم.
در مقاله نخست که به بررسی فهم زنان دانشگاهی از تصدی مناسبات مدیریتی در آموزش عالی پرداخته است محمدتقی کرمی و زینب مرادینژاد گونهشناسی قابل اعتنایی از دیدگاه زنان دانشگاهی پیرامون معضلات و ظرفیتهای تصدی مناسب مدیریتی در دانشگاه ارائه دادهاند. در مقاله دوم، «زنان در مدیریت آموزش عالی ایران»، لیلا فلاحتی نیز به همین موضوع پرداخته و بحثی مبسوطتر درباب این مشکلات درانداخته است. سعیده پورخزایی و همکاران، سمیه فریدونی، و زهرا میرحسینی و همکاران در مقالات بعدی به مسئله توانمندسازی زنان در آموزش عالی و اشتغال آنها پس از دانشآموختگیشان از دانشگاه پرداختهاند. در مقاله سمیه فریدونی این سؤال مورد توجه قرار گرفته است که چرا در پی افزایش دختران در آموزش عالی و به تبع آن افزایش دانشآموختگان دختر، تغییر چشمگیری در ورود آنها به بازار کار رخ نداده است. دو مقاله پایانی این شماره به تحولات جنسیتی و هویتی متأثر از حضور زنان در آموزش عالی اختصاص یافته است. محمد آقاسی و زهراسادات روحالامین تجربه دختران دانشجو از تغییرات هویتی در نتیجه حضور در دانشگاه را روایت کردهاند و خدیجه کشاورز نگاه دانشجویان دانشگاههای تهران، امیرکبیر و الزهرا به مناسبات جنسیتی بررسی کرده است. او این نگاه را در 3 رویکرد دستهبندی میکند و تمایز این رویکردها را در مقالهاش به دقت بر میشمرد. پس از مقالات پژوهشی، حسب رویهای که در شماره‌های پیشین در پیش گرفتهایم، مهری طیبینیا نقدی بر کتاب کرم حبیبپور گتابی با عنوان برساخت اجتماعی تفاوت: جنسیت در کلاس درس دانشگاهی نوشته است. نقدی که نقاط قوت و ضعف این نوشته را بر شمرده و در انتها پیشنهادهایی راهگشا ارائه کرده است.
موضوعات
)