تاریخ دانشگاه در ایران
رضا منصوری
چکیده
رصدخانه ملی ایران یکی از طرح‌های کلان ملی است که در تعریف و اجرای آن، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و نهادهای متعددی مشارکت داشته‌اند. این نوشتار درصدد است افت‌وخیزهای تعریف و اجرای این طرح کلان را در کشوری بررسی کند که از یک سو متمایل به مشارکت علمی داخلی و بین‌المللی است و از سوی دیگر از مداخلات و موانع غیرآکادمیک بسیار در انجام این قبیل ...
بیشتر
رصدخانه ملی ایران یکی از طرح‌های کلان ملی است که در تعریف و اجرای آن، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و نهادهای متعددی مشارکت داشته‌اند. این نوشتار درصدد است افت‌وخیزهای تعریف و اجرای این طرح کلان را در کشوری بررسی کند که از یک سو متمایل به مشارکت علمی داخلی و بین‌المللی است و از سوی دیگر از مداخلات و موانع غیرآکادمیک بسیار در انجام این قبیل طرحها رنج میبرد. در این نوشتار، پس از ذکر تاریخی از زمینه‌های شکلگیری این طرح و واکاوی انگیزه‌های آن، به فرایند طولانی عینیت بخشیدن به این طرح اشاره شده است. تاریخ اجتماعی طرح‌های کلان علمی ما را در سیاستگذاری این حوزه و تصحیح فرایندها و تقویت پیشرانها یاری میکند. با تبدیل «طرح رصدخانه ملی» به «رصدخانه ملی ایران»، لازم است در سیاست مدیریت ساخت تجهیزات علمی، برای توسعه علم و فناوری در کشور، مواردی شامل جهانی دیدن طرح و نظارت بر طرح کلان علمی توسط ذینفعان مورد توجه قرار گیرد.
تاریخ دانشگاه در ایران
علیرضا ملایی توانی
چکیده
تأسیس نهادهای پژوهشی علوم انسانی در ایران با کُندی و تأخیر تاریخی همراه بود؛ چنان‌که تعداد این نهادها تا آغاز دهه 1340 خورشیدی، به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید. اما در دهه پایانی حکومت پهلوی، به‌شکلی طوفانی، بالغ بر 10 مؤسسه و مرکز پژوهشی در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی با کارکردها و هدف‌های متفاوت تأسیس شدند. بی‌گمان، تأسیس ...
بیشتر
تأسیس نهادهای پژوهشی علوم انسانی در ایران با کُندی و تأخیر تاریخی همراه بود؛ چنان‌که تعداد این نهادها تا آغاز دهه 1340 خورشیدی، به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید. اما در دهه پایانی حکومت پهلوی، به‌شکلی طوفانی، بالغ بر 10 مؤسسه و مرکز پژوهشی در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی با کارکردها و هدف‌های متفاوت تأسیس شدند. بی‌گمان، تأسیس این همه نهاد نه از سر تصادف بود و نه از سر تفنن. مسئله این است که چرا ناگهان این همه نهاد پژوهشی علوم انسانی در ایران شکل گرفت؟ این مقاله با استفاده از روش مطالعات تاریخی تدوین شده است. در این روش، ابتدا داده‌های تاریخی مورد نیاز از منابع اصلی، مدارک آشیوی و پژوهش‌های جدید گردآوری، پالایش و تحلیل شده‌اند تا روایتی تازه از علل و فرایند تأسیس نهادهای علوم انسانی در دو دهه 1340 و 1350 ارائه شود، که از مجموع آن‌ها پژوهشگاه علوم انسانی شکل گرفت. مقاله، با نگاهی کوتاه به تحولات ایران پس از انقلاب سفید، سرانجام به این نتیجه می‌رسد که علت تأسیس نهادهای پژوهشی گوناگون علوم انسانی ایران از دهه 1340 به این سو، ناشی از پیچیدگی مسئله‌های کشور در فرایند نوسازی بود که حکومت ایران را دستخوش تناقض میان اصلاحات و سرکوب از یک سو و نیز تعارض‌های اجتماعی و هویتی از دیگر سو قرار داده بود. از آن‌جا که دانشگاه‌ها رهیافتی آموزشی داشتند، عملاً قادر نبودند به نیازهای پژوهشی کشور پاسخ دهند. بنابراین، مؤسسه‌های پژوهشی علوم انسانی، بهعنوان نهادهای مولد اندیشه، هم می‌توانستند حکومت را در یافتن راه‌های غلبه بر بحران‌های نوسازی یاری دهند، هم به جلب همکاری روشنفکران و منتقدان رشته‌های علوم انسانی بپردازند، و هم ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی ایران را به مردم ایران و سایر ملت‌های جهان بشناسانند. از همین‌رو، حکومت به تأسیس این نهادها اقدام کرد. هنور تاریخ نهادهای علمی ایران، به‌ویژه نهادهای پژوهشی، نوشته نشده است و ما در آغاز این راه قرار داریم. نگارنده امیدوار است با نوشتن این مقاله، اهمیت و ضرورت نگارش آن را یادآور شود.
تاریخ دانشگاه در ایران
رضا ماحوزی
چکیده
دانشکده نفت آبادان در ادامه فعالیت‌های «آموزشگاه فنی آبادان» آغاز فصل جدیدی از آموزش‌های فنی و مهندسی در ایران ذیل مأموریت‌‌هایی مشخص بود. این دانشکده ذیل هدایت و رهبری شورای مهندسی و حرفه‌ها در آمریکا به نمایندگی از کالج لافایت ایستونِ پنسیلوانیا، توجه هم‌زمان به سه رکن علم، هنر و مهندسی را مبنای برنامه‌ریزی و فعالیت تخصصی ...
بیشتر
دانشکده نفت آبادان در ادامه فعالیت‌های «آموزشگاه فنی آبادان» آغاز فصل جدیدی از آموزش‌های فنی و مهندسی در ایران ذیل مأموریت‌‌هایی مشخص بود. این دانشکده ذیل هدایت و رهبری شورای مهندسی و حرفه‌ها در آمریکا به نمایندگی از کالج لافایت ایستونِ پنسیلوانیا، توجه هم‌زمان به سه رکن علم، هنر و مهندسی را مبنای برنامه‌ریزی و فعالیت تخصصی خود قرار داد؛ سه رکنی که در هماهنگی با هم، سنخ ویژه‌ای از آموزش مهندسی معطوف به تربیت رهبرانی توانا و علاقه‌مند به توسعه علمی را به‌نمایش می‌گذاشت. در این مقاله از روش اسنادپژوهی، مطالعه تاریخی و مصاحبه با فارغ التحصیلان و مدیران دهه چهل دانشکده جهت کسب اطلاعات و سپس تحلیل آن ها استفاده شده است. این نوشتار با تمرکز بر فعالیت‌های دانشجویی دهه چهل این دانشکده، درصدد است نشان دهد چگونه ساختار آموزشی‌ـ‌پرورشی دانشکده در ایجاد هویت‌های قدرتمند دانشجویی با صبغه مشارکت و رهبری خلاقانه آن‌ها ایفای نقش می‌کرده است. بر اساس سه‌گانه «علم، هنر و مهندسی»، بهعنوان نمادی از اضلاع هویتی دانشجویان آن مرکز، این نتیجه به دست آمده است که در نتیجه آموزش‌های علمی نظری و عملی، آموزش مهارت‌های زندگی و تمرین مسئولیت اجتماعی، ایده رهبری هنرمندانه به عنوان هدف و شعار دانشکده با درصد قابل‌قبولی حاصل آمده است.
تاریخ دانشگاه در ایران
سیدعبدالامیر نبوی
چکیده
پیروزی انقلاب 57 مرحله جدیدی از حیات دانشگاه در ایران را رقم زد، به‌ویژه رابطه دانشگاه و سیاست را تحت تأثیر قرار داد. مقاله حاضر در پی آن است با بازخوانی مستندات شورای انقلاب، شامل مصوبات و صورت مذاکرات، به بررسی دوره مهم بهمن 1357 تا تیر 1359 بپردازد. بر این اساس، چهارگونه بحث و مصوبه در این دوره شناسایی شد: 1. برای تغییر ساختار و بازآرایی؛ ...
بیشتر
پیروزی انقلاب 57 مرحله جدیدی از حیات دانشگاه در ایران را رقم زد، به‌ویژه رابطه دانشگاه و سیاست را تحت تأثیر قرار داد. مقاله حاضر در پی آن است با بازخوانی مستندات شورای انقلاب، شامل مصوبات و صورت مذاکرات، به بررسی دوره مهم بهمن 1357 تا تیر 1359 بپردازد. بر این اساس، چهارگونه بحث و مصوبه در این دوره شناسایی شد: 1. برای تغییر ساختار و بازآرایی؛ 2. برای مدیریت مسائل جاری؛ 3. برای حل مشکلات برجای‌مانده از گذشته؛ و 4. برای پاسخگویی به مطالبات و چانه‌زنی‌های گروه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی. برخی از مصوبات شورا تا کنون از سوی محققان بررسی شده است، اما صورت مذاکرات، اگرچه کامل نیست، به‌دلیل تازگی در انتشار، کمتر مورد توجه و تحلیل بوده است. این صورت مذاکرات، که شامل ده ماه (اسفند 1357 تا آذر 1358) می‌شود، با ارجاع به زمینه‌های تاریخی بحث تحلیل شده است. بحث‌ها و مصوبات شورا ابتدا بیشتر متوجه تغییرات ساختاری است، اما با بروز سریع مشکلات، سبب می‌شود این امر با مطالبات و فشارهای سیاسی ـ اجتماعی درهم آمیخته شود و شورا به‌ناچار در چند مسیر به‌صورت هم‌زمان حرکت کند. این بازخوانی نشان می‌دهد که اولاً برای درک تحولات دانشگاه‌ها در ایران بعد از انقلاب، ناچاریم به مطالعه تحولات دوره یک سال و نیم از پیروزی انقلاب تا قبل از وقوع انقلاب فرهنگی (1357 تا 1359) بپردازیم. ثانیاً مدیریت و بازسازی نظام آموزش عالی به‌طور عام و مسئله دانشگاه به‌طور خاص دغدغه‌ای مهم برای رهبران و دولتمردان پس از انقلاب بوده است و آن‌ها بارها درباره تحولات، مشکلات و ناآرامی‌های موجود سخن گفته‌اند. با این‌حال، تصویر یا برداشت مشترکی نزد اعضای شورا وجود نداشت و نگرانی درباره قدرت و جایگاه شورا و هراس از آن‌چه که احتمالاً بر اثر سرعت و گستره تحولات رخ خواهد داد، در موضع‌گیری آنان در قبال تحولات دانشگاه‌ها یا فعالیت‌های دانشجویی تأثیر زیادی داشته است. نتیجه نهایی این بررسی ارائه تحلیلی لزوماً متفاوت از دیگر مطالعات نیست، اما شاید بتواند تصویر دقیق‌تری از دوره‌ای کوتاه و مهم ترسیم کند که اغلب به‌دلیل اهمیت انقلاب فرهنگی، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.
